Sinterklaas en Nikolaus
In Duitsland komt de Nikolaus meestal in de nacht tussen de vijfde en de zesde december, hoewel de mensen in enkele regio’s ook zeggen dat hij op de avond van de vijfde of van de zesde op bezoek komt.
In mijn kinderjaren moesten we aan de vooravond onze schoenen schoonmaken en voor de deur zetten, zodat de Nikolaus er iets in kon stoppen. Gewoonlijk bracht hij appels, noeten, snoep en misschien, als je bijzonder lief bent geweest, een klein speeltuig zoals een houten dier of een kleine legpuzzel. Dat de Nikolaus noeten en appels brengt, is geen toegeval: allebei staan voor de oogst in de herfst en dat de mensen zouden kunnen hopen dat er ook een oogst in het volgende jaar zou zijn. Deze traditie heeft haar oorsprong in het feit dat in de zestiende eeuw de arme mensen hun schoenen in de kerken neerzetten en de rijken er munten in stopten.
Als de Nikolaus aan (op) in de avond op bezoek komt en niet in de nacht, kan het wel zijn dat hij zijn grote goudene boek meebrengt en dan eruit voorleest. In dit boek schrijft hij het hele jaar lang op hoe de kinderen zich gedragen en als je in totaal geen liefe kind bent, krijg je geen snoep en speelgoed, maar een roede. In het verleden was het echt zo dat de kinderen van de Nikolaus werden geslaan geslagen, in het bijzijn van de hele familie. Tijdens de jaaren tachtig begon het te veranderen: destijds kregen de „slechte kinderen“ nog wel een roede, maar ze was meestal met chocola gedekcoreerd, zodat de kinderen tenminste iets lekkers kregen. Maar de boodschap was toch duidelijk: „Jouw gedragen moet beter worden!“.
Tegenwoordig gebruiken eigenlijk geen ouders meer de Nikolaus om hun kinderen mee te delen dat ze zich beter zullen gedragen; hij is nu geen moreele autoriteit meer, en ik denk, dat is ook heel goed zo.
In het zuiden van Duitsland heeft de Nikolaus een vriendje, die hem begleidt: de Krampus. De Krampus is een behekst wezen, een soort duivel, die de boze kinderen bestraft, meestal met klappen van zijn roede, maar ook alleen met door ze verschrikken of in zijn zak te stoppen en mee te nemen. Helaas weten we niet waarvandaan de Krampus eigenlijk komt, het is alleen zeker dat hij een voorchristelijke oorsprong heeft. Het enige dat we zeker weten is dat de roede van de Krampus niet alleen bestaat om mensen te bestraffen; het zou erder als een soort toverstok worden bekeken, die vruchtbaarheid en ook nieuwe ideeën brengt. Inderdaad hebben de wilde wezens en duivels, die in het zuiden van Duitsland carnaval begeleiden, ook en roede. Daarmee raken ze de mensen aan om vruchtbaarheid en zegen te brengen. Misschien werden zulke ambivalente figuren in het verleden door de kerke gedemoniseerd.
In Nederland komt de Sinterklaas elk jaar op de vijfde december van Spaanje terug. De traditie ontstond onder Philip II., die de koning van Spaanje en Nederland in de zestiende eeuw was, omdat hij ook koning van Sicilië was, waar de echte Nikolaus van Myra begraven was.
De Zwarte Piet, het vriendje van Sinterklaas, heeft misschien dezelfde functie als Krampus, maar hij is blijkbaar tegenwoordig niet meer zo demonisch en ongetemd als hij.